برای مشاهده ی تلفظ های فونت آن را از اینجا دانلود کنید.
پرندگان:
زرج«زاراج» : کبک
تورینگ«تحرصنگ» : قرقاول
ووشوم «وحشظم» : بلدرچین
چویین «چحضن» : لک لک
آلو «آلح» : عقاب
دال «دآل» : لاشخور
شوپره «شظپار» : خفاش
کلاگن «کالآگان» : قو
کوربی «کحربص» : جغد
گبر«گابار»: آبچلیک
گیژگال«گصژگآل» : کبوتر کوهی
پستانداران:
شآل«شإل» :شغال
ورگ«وثرگ» : گرگ
گرزه «گارزث» : موش
گل «گال» : موش بزرگ
فیوره«فؤرث» : جوجه تیغی
گونجه «گظنجث» : گوزن
شوکول«شحکحل»: موش درختی یا سنجاب
زربانیکه«زاربآنصکث» : گنجه بانو
سمیوره«سامؤرث»: سمور
شنگ «شثنگ»: سگ آبی یا سمور
این کهن بازمانده از روزگاران...
این تاج رخشان گیلان...
این شیرین ترین شهد و انگبین...
این شیواترین بیان ایران زمین...
این زیبنده ی کلام آدمی...
و این درخت کهن ، گیــــــلکی...
آری گیلـــــــــــــــــکی
زبانی بازمانده از روزگاران کهن ، زبانی که از پدران و مادرانمان به میراث برده ایم و آیندگان از ما به میراث خواهند برد
زبانی که یادگار پیشینه ای است دراز و پر افتخار...
زبانی که در گوشمان از کودکی خوانده شده و به جانمان گره خورده
زبانی که قدرش را نمیداریم و تبر به ریشه ی کهن و تنه ی تنومند زخمی اش می زنیم
زبانی که نسل جوان یا به سخن گفتنش ننگ داند و
یا پدران و مادران به سخن گفتنش منع دارند
از زخمی که بر پیکره این کهن درخت در گذر زمان آمده
و از زخمی که نا آگاهانه و آگاهانه بر پیکره ی این پیر خسته می زنیم...
آه
آه که می نالم
مینالم از ندانستن
مینالم از ستمی که بر این میراث می بریم
ستم و بیدادی که هیچ فرزندی در تاریخ بر پدر خویش مبرده
کمی بیندیشیم
این خسته از روزگار را در تاریکی گذر زمان تنها وا ننهیم ...
... که هیچ کس بر ما آفرین نخواهد گفت
پدران و مادرانی که فرزندانتان را از سخن گفتن به این دیرینه زبان باز میدارید
کسانی که سخن گفتن به این پیروز زمان را بر خود ننگ میدانید
پدران و مادرانی که یادگیری و پاسداری این زبان را بیهوده کاری می پندارید
به خدا سوگند
به خدایی سوگند که مهر فرزند و مادر را در سرشت ما نهاد
به خدایی که عشق پدر و فرزند را در سینه ی ما نهاد
به خدایی که غرور و غیرت را در جان مردمان این دیار نهاد
غروری که نگذاشت پای بیگانه به این دیار مهر و دوستی باز شود
غیرتی که خون ها از ما گرفت که خاک و دیار
ناموس و فرزند
خان و مان و ..
.. و داشته هایمان در چپاول و تاراج نامحرمان و بیگانگان نرود
به همان خدا سوگند این درخت کهن میراثی است برای ما
آن را پاسداریم
به درستی پاسداریم
و شور این پاسداشت را در سینه ی فرزندانمان بنهیم
« سخنی از دل »
دهیوپت ، ونداد شهریاران
22/5/94
6/1/1589
پهلوی خوانی
یکته جی یکته جی گیلؤن خشنگ ؤ خوجیر ؤ هونری مزووئن ، پئلوی خؤنی بو. ای مزو بیجار یا باغ و خونه سر انجام گیت و مئمولا عاشق زناکون و لاکوکون مئن اجرا بنه. ایتو ایسه که زن یا لاکوکی یکته دوبیتی یا پهلوی گه روستائن مئن رواگ دشت موحتویت امری خؤند ؤ ایما کس ایمادوبیتیه جوری ویجین گود که اول نفر اوجا ببی.ای مزا تا یه نفر واکتن جی یا یه نفر شعر تمونا بوؤک امره ادامه پیدا گود. زاکون ان گاگلف پئلوی خؤنی مئن نیمئکه گودن. پئلوی خؤنی دیلمؤن و سیاکل و لاجؤن گَستون مئن رواگ دشت.
ویته بوبو " نمایش ها و بازی های سنتی گیلان" نیویسک جی - نشربداکه فرهنگ ایلیا - سیدهاشم موسوی، محمودطالقانی، ولگ:140
پهلوی مقام:
یکته جی گیلون موسقی دزگاوون ایسه که فرهنگ گیلکی جعفر بخش زاد محمودی مئن ایتو بما:
« یکی از دستگاه های موسیقی گیلان - آهنگ پهلوی»
زبان پهلوی یکی از زبان هایی است که از دیرباز در راستای زبان گیلکی وجود داشته و از این رو اشتراکات دستوری و واژگانی با گیلکی دارد. از سوی دیگر در بحث های قبلی به این موضوع پرداخته بودم که گیلکی و پهلوی در راستای هم بوده اند و نمیتوان گیلکی را شاخه ای از پهلوی دانست چرا که در زبان گیلکی واژگان کهن تری از زبان ایرانی باستان یافت می شود که در پهلوی منسوخ شده بود و به کار نمیرفت.
گروهی به اصطلاح از پاسداران و دوستداران زبان گیلکی مدتی است که برای گسترش واژگانی گیلکی دست به کار شده اند.این گروه ها بدون هیچ علم و دانشی خود را پیشروان زبان گیلکی قرار داده و هیچ دیدگاهی جز دیدگاه خودشان را نمی پذیرند. به مخالفت با این موضوع که گیلکی و پهلوی از زبان های خویشاوند یکدیگرند پرداخته و بدون هیچ علمی از زبانشناسی و هیچ گونه مطالعات علمی ، دلیلی علمی و منطقی نیز ارائه نمیدهند و خود را کلانتر بر زبان گیلکی میدانند.
من در هیچ یک از مقالات و نوشته هایم با چنین ادبیاتی صحبت نکرده بودم ولی این گروه که هیچ علمی ندارند بهتر از ارائه ی واژه های بدون ریشه برای زبان گیلکی خودداری کنند و این خود مردانگی میخواهد که در حوزه ای که علمش را ندارند پای ننهند، و یا دست کم ، اگر دلسوز زبان گیلکی اند به این موضوع نگاهی علمی، زبانشناختی، ریشه ای و عمیق داشته باشند و نگاهی قومی نگر و استقلال جویانه برای زبان گیلکی نداشته باشند.
در زبان گیلکی ما در چندین مورد نام "پهلوی" را به کار میبردیم، که این خود اثباتی است به این هم ریشگی.
یکی بازی پهلوی خوانی سنتی و کهن در گیلان است.
و دیگر پهلوی مقام ، که یکی از دستگاه های موسیقی گیلان است.
در باب موارد فوق در پست های بعدی توضیح خواهم داد.
گیلکی ویجین بوبو ترانوون
گلچین ترانه های گیلکی
مرحوم استاد پوررضا:
1- ایشالا موارک
2- نیلبک - بی کلام
3- یه غل دوغل
4- گیله لوی
5- جان گیلان
6- هم نوازی
7- انارِ شآوار
8- هو هو
9- اُهوی زاکون
10- نیلبک
جیراکش واسی دومباله بشین
(برای دانلود به ادامه بروید)
نیویسک نوم: تاریخ گیلان
بنویشته کس: عبدالفتاح فومنی گیلانی
سده : نوهم ، دهم
ولگون:214
نیویسک نوم: تاریخ طبرستان
بنویشته کس: محمد بن حسن بن اسفندیار
سده: هفتوم
ولگون: جلت 1=505
جلت 2=176
نیویسک نوم: تاریخ رویان و تبرستان و مازندران
بنویشته کس: ظهیرالدین مرعشی
سده: نوهم
ولگون : 256
نیویسک نوم: تاریخ خانی
بنویشته کس: علی بن شمس الدین بن حاجی حسین لاهیجی
سده : نوهم
ولگون: 453
هوزارش(توضیحات): گیلون دئباره نیویسک، تاریخ گیلان و دیلمستان دومباله.
نیویسک نوم: تاریخ گیلان و دیلمستان
بنویشته کس: سید ظهیرالدین پور سید نصیرالدین مرعشی
سده: نوهم
ولگ:613